دانستنی‌های ساعت و تاریخچه آن
ساعت وسیله ای برای اندازه گیری زمان است. ساعت در شکل مدرن خود یعنی 24 ساعت را نشان دهد حداقل به قرن 15 باز می گردد.در دانستنی‌های ساعت و تاریخچه آن شما با پیشرفت علم و دانش بشری، که ساعت‌های دقیق‌تر مکانیکی، وزنی، فنری، برقی، باتری و کامپیوتری به تدریج جایگزین ساعت‌های آبی، آفتابی و ساعت‌شنی شدند.آشنا می‌شوید.
تاریخچه ساعت ها
حدود شش قرن پیش از میلاد مسیح، بابلی‌ها راه‌های جدیدی را در دوران «امپراتوری دوم» به یادگار گذاشتند که امروزه نیز در همه کشورها استفاده می‌شود. تمرین داشتن هفت روز در هفته و تعیین عدد پایه 60 برای ساعت، بازمانده بابل است. بابلی ها بر این باور بودند که عدد 60 را می توان به اعداد 1، 2، 3، 5، 6، 10، 15، 20، 30 تقسیم کرد، بنابراین این عدد به عنوان پایه در نظر گرفته شد و مبنای تقسیم آن قرار گرفت. در کنار ساعت، تقسیم دایره به 360 درجه «مضربی از 60» نیز یکی از کارکردهای بابل است.
انواع ساعت
با توجه به دانستنی‌های ساعت و تاریخچه آن از زمان های بسیار قدیم، مردم بر اساس دانش و درک خود از زمان، ابزارهایی برای تشخیص زمان می ساختند و از آنها استفاده می کردند که مهمترین آنها عبارتند از:
1- ساعت خورشیدی
برخی از محققان کعبه زرتشت را سازه ای برای تعیین و سنجش زمان به کمک خورشید و ماه می دانند. تا پیش از این اعتقاد بر این بود که کاربری این بنا محل نگهداری کتاب اوستا و اسناد دولتی یا خزانه دیوان یا آتشکده معبد بوده است. اما غیاث آبادی درباره تحقیق دانستنی‌های ساعت و تاریخچه آن می گوید: . این سازه پیشرفته ترین، دقیق ترین و بهترین سازه گاه شماری خورشیدی در جهان در مقایسه با تمامی سازه های خورشیدی (تقویم) جهان است. اینطور هم شد، هرچند قبل از این بنا در نقاط مختلف ایران «چار طاقی» می ساختند و همین کار را به صورت ساده، اما دقیق و حرفه ای انجام می دادند.
تمام کرونومترهای خورشیدی در جهان می توانند روزهای خاصی از سال (مانند روزهای اصلی) را علامت گذاری کنند و با سال شمسی موافق نیستند. اما این خانه می تواند جزئیات زیادی از روزهای مختلف سال و ماه و دقت و علم اعمال شده در آن را بداند. زرتشتیان با استفاده از این خانه می‌توانند هر روز بسیاری از رویدادها و فعالیت‌های سال را زیر نظر داشته باشند و زمان آنها را بدانند. بسیاری از ساختمان‌های چارطاق در کشور (مانند آتشکده) به طور کامل تخریب یا تغییر یافته است. اما خوشبختانه برخی از آنها مانند چارطاق «نیاسر» و «تفرش»سالم ماندند و برای ما و نسل های آینده ماندگار شدند.
ساعت آفتابی یا اسطرلاب
از زمان صفویه در ایران متداول است، از میله ای عمودی استفاده می کند که روی سطح افقی قرار می گیرد و با اندازه گیری سایه میله، زمان تعیین می شود. چنین ساعت هایی در کاخ های سلطنتی و مکان های مذهبی استفاده می شد و نیازی به کنترل انسان نداشت. با این حال، فقط در روزهای آفتابی و مناسبت های خاص استفاده می شد. در ایران ساعت آفتابی معمولاً با اسطرلاب همراه است و برخی از اسطرلاب ها میله ای برای تشخیص زمان دارند.
2- ساعت شنی
از دو تکه شیشه تشکیل شده بود که به هم چسبیده بودند. و بین آنها سوراخ باریکی در داخل یا روی ماسه وارد می شد. به طوری که شن به تدریج از حباب بالایی به حباب پایینی جمع می شد. سپس بشقاب برگردانده می شود و همین روند تکرار می شود. هنگامی که تعداد دفعات حرکت زمین از حباب را بدانید، می توانید زمان تقریبی را تعیین کنید استفاده از این ساعت نیز محدود است. و اغلب برای اطلاع از زمان اعتراف یا سوگند یا داوران مسابقات یا زمان اجرای آن استفاده می شود. این وسیله در رم بسیار رایج بود.
3- ساعت آبی ایران
ساعت های آبی انواع مختلفی دارند. اما ساده ترین و دقیق ترین آن ساعت آبی پنگان یا کاپ ایرانی است. که بر پایه دو ظرف و حداقل یک ماشین حساب انسانی دائمی ساخته شده است.
تاریخچه ساعت آبی: تاریخ اولین استفاده از ساعت آبی در ایران مشخص نیست. اما از آنجایی که کالیستن مورخ یونانی استفاده از فنجان را در ایران مشاهده کرده است. می توان گفت که ساعت آبی در آن زمان در ایران رایج بوده است. او که اسکندر مقدونی را در لشکرکشی به ایران همراهی می کرد. و رویدادهای آن روز و مشاهدات او را به طور منظم ثبت می کرد. در یادداشتی که بعداً کشف شد از سپتامبر 328 قبل از میلاد می نویسد:
در اینجا (ایران) در روستاهایی که طبق نوبت به کشاورزان برای آبیاری آب می دهند. یک نفر از آنها (کشاورزان) برای نظارت بر زمان نوبت (توزیع زمانی سهام) انتخاب می شود. این فرد روی سکویی در کنار کانال اصلی آب و محل انشعاب آن بین کشاورزان می نشیند. و یک کاسه فلزی با سوراخ بسیار کوچک را در یک کاسه بزرگتر پر از آب قرار می دهد. که پس از پر کردن کاسه کوچک (یک یا چند) بار (نوار) که به آرامی انجام می شود. و طبق محاسبه قبلی ابعاد سوراخ خود، آب را قطع می کند و به روی کشاورز دیگری می گشاید. تا جاری شود و این کار دائمی است. و این دستگاه (ساعت آبی) به عدالت دست یافته و کشاورزان را از دعوای آب باز می دارد.
● ساعت آبی در ایران
ابزاری ساده اما بسیار دقیق، مؤثر و دائمی است. و در زندگی کشاورزی جامعه ایران به ویژه در مناطق کویری که آب منبع حیات و منبع اصلی انرژی است. نقش ضروری و مؤثر ایفا می کند. . عنصری از زندگی اجتماعی است. ساعت آبی در هیچ کجای دنیا به اندازه ایران موثر، کارآمد و بادوام نبوده است. حتی چند سال پیش که ساعت های جدید معرفی شدند با آن ها رقابت می کرد. و کشاورزان حاضر به تسلیم شدن و استفاده از ساعت های جدید نبودند.
طبق مطالعات اولیه، ساعت آبی ایران حداقل 2400 سال سابقه و استفاده مکتوب دارد.
سبک های جدید ساعت
با پیشرفت علم و دانش بشری، ساعت‌های دقیق‌تر مکانیکی، وزنی، فنری، برقی، باتری و رایانه به تدریج جایگزین ساعت‌های آبی، خورشیدی و ساعتی شدند. به خصو مردم از فنر برای به کار انداختن چرخ دنده های مرتبط با شمارنده ساعت، دقیقه و حتی ثانیه استفاده می کردند. زمان سنجی دقیق برای همه امکان پذیر بود.
اولین ساعت
در آغاز قرن شانزدهم، یک آلمانی اولین ساعت های آهنی را ساخت که نسبتاً ضخیم بودند.
در اواخر قرن 18، ساعت های ظریفی را می توان با استفاده از فنرها و چرخ دنده های بسیار کوچک ساخت. بنابراین اولین ساعت های مشابه با ساعت های امروزی در سوئیس «از سال 1790» ساخته شد.
ساعت دیواری
بین سال های 1865 تا 1868، بزرگترین، سنگین ترین و عظیم ترین ساعت دیواری جهان در کلیسای سن پیر فرانسه نصب شد. ارتفاع ساعت 1.12 متر، عرض آن 6.09 متر و ضخامت آن 2.7 متر است که از 90000 قطعه تشکیل شده است. بر خلاف بزرگترین ساعت، ظریف ترین ساعت جهان تنها 0.98 میلی متر قطر دارد.
ساعت جدید
پامیشا در مقاله دانستنی‌های ساعت و تاریخچه آن اشاره می‌کند که تکنولوژی امروزی ساخت ساعت های مکانیکی و الکترونیکی، کامپیوتری و حتی اتمی بسیار دقیق و کاملاً دقیق را برای انسان ساخته شده است.